فهرست مطالب
مالیات بر درآمد مشاغل چیست؟
مالیات بر درآمد مشاغل یکی از مالیات های موجود در دسته مالیات های مستقیم می باشد، مالیات بر درآمد مشاغل یا همان مالیات مشاغل، همانطوریکه از نام آن مشخص میباشد مالیاتی است که بر درآمد هر شخصی که مشغول به فعالیت در یک صنف تجاری و یا شغل تجاری می باشد تعیین می گردد.
این نوع مالیات از طریق خود اظهاری تشخیص داده میشود و کلیه اشخاصی که در این دسته قرار می گیرند موظف هستند برای هر سال مالی خود تا پایان خرداد ماه سال بعد اظهارنامه ای شامل کلیه فعالیتهای مالی خود تهیه و تسلیم اداره امور مالیاتی نمایند و مالیات متعلق را به سازمان امور مالیاتی کل کشور و ادارات ذیربط پرداخت نماید.
مشمولین پرداخت مالیات مشاغل را چه کسانی تشکیل میدهند؟
فصل چهارم باب سوم قانون مالیاتهای مستقیم به مالیات بر درآمد مشاغل می‌پردازد و مشتمل بر ۱۱ ماده از مواد ۹۳ لغایت ۱۰۴ می باشد.
بر اساس تعریف اولین و پایین ترین ماده این فصل، که ماده ۹۳ قانون مالیات های مستقیم می باشد “درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌های این قانون در ایران تحصیل کند پس از کسر معافیت‌های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد مشاغل میباشد”.
با توجه به تعریفی که در این قانون دیده می شود هر شخص حقیقی که در حال انجام فعالیت و کسب و کار موظف خواهد بود که بر اساس درآمد حاصل از کسب و کار خود، مالیات متعلق به فعالیتش را در مورد مقرر به دولت پرداخت نماید همانطور که ملاحظه می نمایید این موضوع طیف وسیعی از کسب و کارها و فعالیت های تجاری راذشامل خواهد شد که ملزم به پرداخت مالیات مشاغل میباشد.
به عنوان مثال اشخاصی را در نظر بگیرید که دارای شغل های مختلف از قبیل پزشک، مهندس، وکیل، مواد غذایی فروش، فروشنده وسایل صوتی و تصویری، تعمیر خودرو و از این قبیل هستند همانطور که انتظار می‌رود این افراد طی یک دوره یک ساله از طریق فعالیت خود در کسب و کاری که دارند درآمدهای حاصل می‌نماید که اگر هزینه های مربوط به کسب و کار آنها را از این درآمد کسب نمائیم دارای سود خالص می شوند، این درآمد خالص و یا سود خالص مشمول پرداخت مالیات خواهد بود.
برخی از نکات مهم در این فصل ( مالیات بر مشاغل)
نکته مهم ۱:کلیه اشخاص حقیقی که نسبت به راه اندازی کسب و کار خود اقدام نمایند حداکثر ۴ ماه از تاریخ شروع به کرد خود فرصت دارد مراتب را به اطلاع سازمان اور مالیاتی رسانده و نسبت به تشکیل پرونده، با ثبت نام در نظام مالیاتی اقدام نمایند.
نکته مهم ۲:همچنین کلیه افراد مشمول این فصل مکلف هستند نسبت به نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک مثبته مربوط به فعالیت و معاملات ناشی از کسب و کار خود اقدام نمایند.
نکته مهم ۳:تمام صاحبان مشاغل موضوع این فصل مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت شغلی هر سال خود تا پایان خرداد ماه سال بعد، که بر اساس دفاتر و اسناد و مدارک مثبته و معتبر تنظیم گردیده به سازمان امور مالیاتی میباشند.
تقسیم بندی افراد موضوع این فصل ( مالیات مشاغل)
کلیه صاحبان مشاغل و حرف که در این فصل قرار میگیرند بر اساس میزان فروش خود به سه دسته تقسیم میگردند، که به نظر میرسد هر شخص حقیقی که دارای فعالیت کسبی میباشد و جزوء یکی از این سه گروه قرار دارد، حتماً در ابتدای کار در گروه درست قرار گیرد تا نسبت به انجام تکالیف قانونی خود اقدام نماید، قرار گرفتن در گروه اشتباه ممکن است باعث تحمیل جرایم ناخواسته ای به کسب و کار ما شود.
بر اساس ماده ۹۵ ق.م.م (قانون مالیاتهای مستقیم) مشمولین این فصل میبایست به تکالیف نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک اقدام نمایند.
«صاحبان مشاغل موضوع این فصل موظفند دفاتر و یا اسناد و مدارک حسب مورد را که با رعایت اصول و ضوابط مربوط از جمله اصول و ضوابط مربوط به تنظیم دفاتر تجاری موضوع قانون تجارت در خصوص تجار تنظیم میگردد برای تشخیص درآمد مشمول مالیات، نگهداری و اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس آنها تنظیم کنند.»
با توجه فصل دوم آیین‌نامه اجرایی این ماده، صاحبان مشاغل به سه بخش تقسیم شده اند که به تبع آن میزان مالیات مشاغل برای هر کدام از این گروه‌ها تفاوت خواهد داشت.
گروه اول صاحبان مشاغل
صاحبان مشاغلی که درآمد ابرازی (فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمات) براساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد دو سال قبل یا آخرین درآمد قطعی شده (فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمات) آنها بیش از مبلغ ۵۵ میلیارد ریال باشد.
البته برخی از مشاغل نیز فارغ از اینکه چه میزان فعالیت و درآمد داشته‌اند از لحاظ انجام تکالیف در این گروه قرار میگیرند که عبارتند از:
۱-تمامی واردکنندگان و صادرکنندگان
۲-صاحبان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی و بهره‌‍‌برداران معادن دارای پروانه بهره‌برداری از وزارتخانه یا مراجع ذیربط
۳-صاحبان هتل‌های سه ستاره و بالاتر
۴-صاحبان بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، کلینیک‌های تخصصی
۵-صاحبان مشاغل صرافی
۶-فروشگاه‌های زنجیره‌ای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه یا مراجع ذیربط
۷-صاحبان مؤسسات حسابرسی، حسابداری و دفترداری، خدمات مالی و ارائه‌دهندگان خدمات مدیریتی، مشاوره‌ای، انفورماتیک و طراحی سیستم
۸-صاحبان موسسات حمل‌ونقل موتوری زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری یا باربری
گروه دوم صاحبان مشاغل
صاحبان مشاغل و حرفی که درآمد ابرازی (فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمات) براساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد دو سال قبل یا آخرین درآمد قطعی شده (فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمات) آنها بیش از مبلغ ۱۸ میلیارد ریال و مساوی یا کمتر از ۵۵ میلیارد ریال باشد.
گروه سوم صاحبان مشاغل
صاحبان مشاغلی که در گروه‌های اول و دوم قرار نمی‌گیرند جزء گروه سوم محسوب میشوند.
تذکر مهم : این گروه ها از نظر شکلی با یکدیگر تفاوت زیادی دارند بدین صورت که تکالیف مربوط به گروه یک همانند تکالیف مربوط به اشخاص حقوقی ( شرکتها) میباشد، یعنی علاوه بر نگهداری اسناد و مدارک و دفاتر قانونی نیازمند استفاده از نرم افزارهای حسابداری به جهت انجام تکالیف مالی خود میباشد و همچنین نیازمند تسلیم اظهارنامه ، پلمپ و تسلیم دفاتر ، ارائه صورتهای معاملات فصلی و همچنین ارزش افزوده خواهند بود و دقیقاً عملکردی مانند یک شرکت دارند.
اما گروه دو و سه تا حدودی دارای روندی ساده تر در خصوص مالیات خود هستند، این دو گروه نیازی به ارائه دفاتر و معاملات فصلی ندارند. حتی میتوانند بر اساس دستورالعمل های سالیانه سازمان امور مالیاتی نسبت به پرداخت مالیات بصورت تبصره ماده ۱۰۰ ق.م.م (قانون مالیاتهای مستقیم) اقدام نموده و مالیات خود را بدون ارائه اظهارنامه پرداخت نمایند.
نحوه استخراج درآمد مشمول مالیات صاحبان موضوع ماده ۹۵
بر اساس قانون نحوه محاسبه درآمد مشمول مالیات صاحبان کسب و کار به شرح زیر تعیین گردیده است.
«درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی موضوع این قانون که مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی میباشند به استناد اظهارنامه مالیاتی مودی که با رعایت مقررات مربوط تنظیم و ارائه شده و مورد پذیرش قرارگرفته باشد، خواهد بود.»
همچنین این قانون ادامه میدهد که : «سازمان امور مالیاتی کشور میتواند اظهارنامه‌های مالیاتی دریافتی را بدون رسیدگی قبول و تعدادی از آنها را بر اساس معیارها و شاخصهای تعیین شده و یا به طور نمونه انتخاب و برابر مقررات مورد رسیدگی قرار دهد.»
بر اساس قانون کلیه مالیاتها بر اساس خود اظهاری مودی تعیین میگردد ، مگر اینکه اسناد و مدارکی بر خلاف موارد مطروحه در خود اظهاری به دست واحد مالیاتی رسیدگی کننده برسد که مغایر با اطلاعات درج شده در اظهارنامه تسلیمی مودی مالیاتی بوده که در این صورت ضمن رد اظهارنامه تسلیمی نسبت به صدور برگ تشخیص (مطالبه مالیات) اقدام قانونی از سوی واحد مالیاتی ذیربط به عمل خواهد آمد.
نحوه محاسبه مالیات صاحبان مشاغل
حوه مطالبه هر نوع مالیات بر اساس قوانین و مقررات مالیاتی وضع شده محاسبه و به حیطه وصول در خواهد آمد که در خصوص مالیات مشاغل موضوع این فصل، به موجب مواد ۹۴ و ۱۰۰ ق.م.م (قانون مالیاتهای مستقیم ) محاسبه و مطالبه میگردد.
به استناد ماده ۹۴ ق.م.م که گفته است: «درآمد مشمول مالیات مودیان موضوع این فصل عبارت است از کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آنان که مشمول مالیات فصول دیگر شناخته نشده پس از کسر هزینه‌ها و استهلاکات مربوط طبق مقررات فصل هزینه‌های قابل قبول و استهلاکات».
همچنین طبق ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم «مودیان موضوع این فصل این قانون مکلف اند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیتهای شغلی خود را در یک سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه طبق نمونه‌ای که به وسیله سازمان امور مالیاتی کشور تهیه خواهد شد تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات متعلق را به نرخ مذکور در ماده (۱۳۱) این قانون پرداخت نمایند.»
ضریب مالیاتی چیست ؟
بر اساس دفترچه ای که هر ساله از سوی سازمان امور مالیاتی منتشر میگردید هر شغل و صنفی بر اساس نوع فعالیت و میزان فعالیت خود دارای ضریب و نسبت سودی از درآمدی بود که حاصل مینمود، به عنوان مثال این ضریب در شغل خواربار فروشی ۹ درصد بود ، و چنانچه حوزه مالیاتی قصد صدور برگ تشخیص بصورت علی الراس را داشت میبایست بر اساس این ضریب درصدی از فروش را به عنوان درآمد مشمول مالیات شناسائی نماید.
( مثال : اگر در همین صنف خواربار فروشی میزان فروش سالیانه شما بر اساس برآورد حوزه مالیاتی ۱/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال باشد این عدد در ضریب شغل که همان ۹% بود ضرب شده و درآمد مشمول مالیات شما را قبل از کسر معافیت تشکیل میداد که در این مثال این درآمد ۹۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال تعیین میگردید )
که با عنایت به آخرین اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم در تاریخ ۱۳۹۴/۰۴/۳۱ از ابتدای سال ۱۳۹۸ نحوه رسیدگی به مالیات بر اساس تشخیص علی الراس حذف گردید و سازمان امور مالیاتی برای سال ۱۳۹۸ به بعد از صدور دفترچه ضرایب خودداری نمود و این درحالی است که این سازمان از سال ۹۸ به بعد از مبنای دیگری تحت عنوان سود فعالیت براساس اینتا کد فعالیت برای تعیین درآمد مشمول مالیات اصناف استفاده نمود.
اینتاکد مالیاتی چیست ؟
از سال ۱۳۹۸ به بعد سازمان امور مالیاتی به منظور افزایش در دقت رسیدگی به فعالیت های مودیان مالیاتی واژه جدیدی را جایگزین ضریب مالیاتی نموده تحت عنوان اینتاکد مالیاتی ، اینتاکد مالیاتی به منظور افزایش دقت در طبقه بندی فعالیت کسب و کارها و مشاغل و تسهیل در روند تشخیص مالیات تعیین شده و به این نحو که به هر فعالیت اقتصادی یک کد مالیاتی ویژه اختصاص یافته است، که اینتاکد نامیده میشود. اینتاکد به گونه ای عمل می‌کند تا شما با داشتن این کد ویژه مالیاتی، تعریف دقیق و منحصر به فردی نسبت به نوع فعالیت و مدل سودآوری کسب و کار خود به سازمان امور مالیاتی ارائه دهید.
در این روش فعالیتهای اقتصادی به سه دسته تقسیم میشوند .که به شرح زیر فهرست میگردند.
۱-تولیدی
۲- بازرگانی
۳- خدماتی
در هنگام ثبت نام الکترونیکی پرونده مالیاتی یکی از شاخص هایی که باید به دقت انتخاب گردد اینتاکد مالیاتی مرتبط با فعالیت شغلی ماست.
نکته مهم :
حسابرس ارشد مالیاتی (ممیز مالیاتی) ضریب تشخیص مالیات را بر اساس اینتاکد مالیاتی شناسائی و تشخیص میدهد ، اما نکته مهم آن این است که این فعالیت در قسمت کد آیسیک هم مرتبط با فعالیت ما درج گردیده باشد در غیر اینصورت حسابرس ارشد مالیاتی فعالیتی را که ضریب بالاتری دارد و در قسمت آیسیک انتخاب شده است را برای فعالیت ما در نظر خواهد گرفت و این امر باعث افزایش مالیات خواهد گردید.
آیا کد آیسیک همان اینتاکد مالیاتی است ؟
کد آیسیک (ISIC) نوعی طبقه بندی بین المللی بر مبنای نوع فعالیت مشاغل اقتصادی مودیان مالیاتی است؛ که مشخصات دقیق فعالیت اقتصادی را بیان می‌نماید.
از آنجا که معرفی مشاغل با کمک کد آیسیک (ISIC) ابهاماتی برای سازمان امور مالیاتی به همراه داشت، این سازمان به منظور شناسایی کامل فعالیتهای اقتصادی، اینتاکد مالیاتی را جهت استفاده در کشور معرفی نمود. به این ترتیب کد آیسیک (ISIC) همان اینتاکد نیست؛ اما اینتاکد به سادگی قابل انطباق با کد آیسیک است.
برای انجام فعالیت اقتصادی در نظام مالیاتی ایران دریافت اینتاکد مالیاتی کافی است.
سعی کنید فعالیتی را که با توجه به نوع کار شما می باشد انتخاب کنید که امکان اثبات آن وجود داشته باشد. در غیراینصورت امکان تشخیص ممیز براساس برداشت های وی وجود دارد.
نرخ موضوع ماده ۱۳۱ چیست؟
همانطوریکه در ماده ۱۰۰ ق.م.م قبلاً ملاحظه فرمودید مودیان مالیاتی در هنگام تسلیم اظهارنامه مالیاتی خود به سازمان امور مالیاتی کشور مکلف هستند مالیات تعیین شده را بر اساس نرخ ماده ۱۳۱ این قانون به حساب تعیین شده پرداخت نمایند. که مجدداً برای مطالعه دوستان در ذیل آورده شده.
«مودیان موضوع این فصل این قانون مکلف اند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیتهای شغلی خود را در یک سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه طبق نمونه‌ای که به وسیله سازمان امور مالیاتی کشور تهیه خواهد شد تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات متعلق را به نرخ مذکور در ماده (۱۳۱) این قانون پرداخت نمایند.»
این نرخ با توجه به میزان درآمد مشمول مالیات مشمولین این فصل در چند رده تقسیم شده و بصورت تصاعدی افزایش پیدا می نماید یعنی شروع آن از ۱۵% درآمد مشمول مالیات پس از کسر معافیت موضوع این قانون تا ۲۵% بوده و مبنای تعیین مالیات مشاغل این فصل خواهد بود .
که جهت اطلاع دوستان به شرح زیر آورده خواهد شد.
ماده ۱۳۱– نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای میباشد به شرح زیر است:[۱]
۱-تا میزان پانصد میلیون (۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ پانزده درصد (%۱۵)
۲-نسبت به مازاد پانصد میلیون (۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا میزان یک میلیارد (۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست درصد (۲۰%)
۳-نسبت به مازاد یک میلیارد (۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%)
تبصره- به ازای هر ده درصد (۱۰%) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آنها، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخهای مذکور کاسته میشود. شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوطه در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است. [۲]
اظهارنامه مالیات مشاغل
اظهارنامه مالیاتی چیست ؟ به طور کلی کارنامه مالی یکساله یک فرد یا شرکت را که توسط صاحبان حرف و کسب و کار در موعد مقرر به منظور محاسبه و پرداخت مالیات تسلیم سازمان امور مالیاتی میگردد را اظهارنامه مالیاتی گویند.
در حال حاضر این رویکرد بصورت الکترونیکی و از طریق سایت سازمان امور مالیاتی به انجام میرسد.
همانطوریکه قبلاً نیز گفته شد و مجدداً جهت بازگویی آورده میشود بر اساس ماده ۱۰۰ ق.م.م
«مودیان موضوع این فصل این قانون مکلف اند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیتهای شغلی خود را در یک سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه طبق نمونه‌ای که به وسیله سازمان امور مالیاتی کشور تهیه خواهد شد تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات متعلق را به نرخ مذکور در ماده (۱۳۱) این قانون پرداخت نمایند.»
بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم صاحبان کسب و کار موضوع این فصل مکلفند برای هر سال تا پایان خرداد ماه سال بعد نسبت به تسلیم اظهارنامه خود بصورت الکترونیکی اقدام و مالیات متعلقه را پرداخت نمایند.
تذکر مهم ۱: مودیان مالیاتی حتماً باید همزمان با تسلیم اظهارنامه مالیاتی خود نسبت به پرداخت و یا ترتیب پرداخت مالیات متعلقه در اظهارنامه خود بر اساس دستورالعمل های مقرر سازمان امور مالیاتی اقدام نمایند، عدم پرداخت مالیات و یا ترتیب پرداخت مالیات در موعد مقرر موجب خروج اظهارنامه تسلیمی از قطعیت و رسیدگی به آن خواهد شد .
تذکر مهم ۲: عدم تسلیم اظهارنامه توسط مودیان محترم مالیاتی این فصل باعث میگردد که علاوه بر جریمه عدم تسلیم اظهارنامه و سایر جرایم موضوع این فصل ، معافیت موضوع ماده ۱۰۱ ق.م.م که برای این دسته از مودیان در قانون در نظر گرفته شده است به آنان تعلق نگیرد .
ماده ۱۰۱- درآمد سالانه مشمول مالیات مودیان موضوع این فصل که اظهارنامه مالیاتی خود را طبق مقررات این فصل در موعد مقرر تسلیم کرده‌اند تا میزان معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون از پرداخت مالیات معاف و مازاد آن به نرخهای مذکور در ماده (۱۳۱) این قانون مشمول مالیات خواهد بود. شرط تسلیم اظهارنامه برای استفاده از معافیت فوق نسبت به عملکرد سال ۱۳۸۲ به بعد جاری است.
میزان معافیت مالیات مشاغل و به روز رسانی های بعدی
میزان معافیت برای سال 1400 ، 360/000/000 ریال می باشد.
میزان معافیت برای سال 1401 ، 396/000/000 ریال می باشد.
میزان معافیت برای سال 1402 ، 475/000/000 ریال می باشد.
نتیجه گیری
بطور کلی در این مقاله آموختیم که مشمولین مالیات مشاغل از نظر قانون به چه کسانی اطلاق میگردد، همچنین به طور کلی آموختیم که چه وظایف مالیاتی بر عهده این قبیل از کسب و کارها بوده و در چه زمانی میبایست نسبت به تکالیف قانونی خود اقدام نمایند و تکالیف اصلی آنان چیست.
